Bir savcı ya da yargıç, hukuk sürecinde belli bir konuda uzmanlığı olan alanlarda danışmanlık istendiğinde, o alanın bilgi ve deneyimine sahip kişi, bilirkişi olarak adlandırılır. Bilirkişi nedir diye soracak olursanız bilirkişiler, sadece hukukta değil, aynı zamanda tıp, mühendislik, teknoloji, muhasebe ve diğer teknik konularda uzmanlık gerektiren alanlarda da çalışabilirler. Hukuki süreçlerde bilirkişinin rolü çok büyük öneme sahiptir, zira mahkemeler genellikle kararlarını verirken bilirkişi raporuna önemli ölçüde değer verirler. Raporlar karşılığında bilirkişi ile ilgili işlem yapılır. Bilirkişilik, bir meslek olarak kabul edilmese de kamu hizmeti olarak görülür ve tanım açısından meslek dalları arasında yer alabilir.
Bilirkişi Ne İş Yapar?
Hakimler ya da savcılarca atanan bilirkişiler, yazılı veya sözlü şekilde listeleri sunarlar. Bilirkişiler, dava sürecinde kendi bilgi ve tecrübelerini temel alarak, mahkeme karşısında resmi görüşler ve tavsiyelerde bulunurlar. Bilirkişi nasıl çalışır konusunda şöyle örnek verebiliriz, mahkemeye sunulan kanıtları inceleyip ardından kendi alanlarındaki değerlendirmelerini içeren raporları hazırlama yeteneğine sahiptirler. Bilirkişiler, savcılar veya hakimlerce yapılan taleplerin yerine getirilip getirilmemesi ve miktarların tüm bilgi ve tecrübeleriyle mahkemeye sunulmasıyla sorumlu haldedirler.
Dava sürecinde bir bilirkişi olarak görevlendirilen kişi, yemin işlemlerini düzgün bir şekilde tamamlama zorunluluğuna sahip olduğu gibi mahkeme tarafından verilen apışma yükümlülüğünü kabul etme şartını da yerine getirmelidir. Tarafsızlık, bilirkişi için önemli bir prensiptir ve onların kapsamlı kişisel tecrübelerinin devri öncesinde elde edebilmeleri için bağımsızlıkla sağlanmalıdır. Görüşlerini zamanında mahkemeye iletmek önemli bir husus olup, yanlış veya hatalı bir atanma durumunda mahkemenin bilgilendirilmesi de bilirkişi sorumlulukları arasında yer almalıdır.
Bilirkişi Nasıl Olunur?
Bilirkişi olma süreci genellikle herhangi bir merkezi başvuru sistemi üzerinden yürütülmez. Pekala o zaman bilirkişi nasıl olunur hususundaki süreç nasıl ilerler diye sorulduğunda verilecek birkaç yanıt vardır. Bu süreç, Adalet Bakanlığı tarafından her il için ayrı ayrı duyurularla başlatılır. Örneğin, Manisa ilindeki başvurular Manisa Adalet Bakanlığı’nın web sitesi olan manisa.adalet.gov.tr üzerinden yapılırken, İstanbul için ise istanbul.adalet.gov.tr üzerinden başvurular kabul edilmektedir. Hangi şehirlerde bulunduğunuza bağlı olarak Adalet Bakanlığı’nın iliniz için oluşturulmuş internet noktasına ulaşmak için şehir adınıza bir noktanıza adalet.gov.tr adresini kullanabilirsiniz.
Bu internet siteleri genellikle benzer bir tasarım paylaşımları ve kalıcı olarak ‘DUYURU’ başlığı altında bilirkişi duyuruları yayınlanır. Bu duyurular genellikle her yıl Ekim – Kasım aylarında yapılır ve aynı zamanda başvuru bilgilerini içerir. Bu başvuruyu indirip doldurduktan sonra ilgili şehir adliyesine başvurmanız gereken belgeleri birlikte teslim edebilirsiniz. Adliyeye başvurmadan önce toplamanız gereken belgeler şunlardır:
- Başvuru Formu
- Adres Bildirimi
- Türkiye Cumhuriyeti’nden izin almak için TC kimlik numaranızı içeren resmi evrak (nüfus cüzdanı, sürücü belgesi, pasaport gibi) ve yabancı uyruklular için pasaport ve çalışma iznini gösteren doküman
- Uzmanlık alanınızla ilgili diploma, lisans, sertifika veya yetkilendirme belgeleri; Bu evraklar gerektiğinde, ilgili kurum ya da komisyondan alınmışsa kabul edilir, aksi takdirde asılları görülerek işleme tabi tutulur.
- 2 adet resim
- Bilirkişilik değişiklikleri için en az 5 yıllık deneyiminizi doğrulayan doküman
- Mesleğinizden veya kamu görevlerinden men cezası almadığınız ve geçici olarak sanatınızı icra etmekten yasaklı olmadığınıza dair belge, kaydınızın bulunduğu meslek ikametgahı ya da yeni kurum veya kuruluş tarafından düzenlenmiştir.
Bilirkişi Olma Şartları Nelerdir?
Ülkemizin vatandaşı olmanın yanı sıra, 25 yaşını aşmış ve en az 5 yıl deneyime sahip belgelerle beraber, fiili ehliyetli bireyler, uzmanlık alanlarını belgeleyen orijinal veya mevcut belgelere (diploma, mesleki yeterlilik sertifikası, özgürlük belgesi, ustalık sertifikası gibi) sahip olmalıdır. Devlete karşı işlenen suçlar veya zimmet, irtikâp, rüşvet, kayıtlı, dolandırıcılık, sahtecilik, güveni dağıtma, hileli iflas gibi suçlardan veya kaçakçılık, resmi ihaleler ve alımlara fesat birleştirme, doğada aykırı bilirkişilik yapma, yalan tanıklık ve yalan yere yemin gibi suçlardan hüküm giyse bile affa maruz kalmış veya cezası ertelenmemiş olmalıdır.
Meslekten veya kamu hizmetinden disiplin cezası alınarak çıkarılmamış olanlar ve terör eylemleriyle bağlantısı kesilmiş olanlar da kabul edilebilir. Önceki bilirkişi listesinden kendi talebi dışında çıkarılmaması ve Adalet Komisyonu’nun yetki bölgesinde ikamet etmek veya mesleki faaliyetini sürdürmesi gerekmektedir. Başka bir Adalet Komisyonu’nun bilirkişi listesi kayıtlı olmamalıdır. Bilirkişilik temel eğitimini başarıyla tamamlamış olmak gereklidir. Meslek mensubu olarak görev yapabilmek için yapılması gereken yasal şartlar yerine getirmiş olmalıdır. Bu şartlar bilirkişi olma şartları nelerdir sorusuna verilen bu yanıtlar sürecinde dikkate alınacak olan şartlardır.
Bilirkişi Ne Kadar Kazanır ?
Bilirkişi maaşları, uzmanlık alanlarına, konuyla ilgili deneyimlere, tecrübe düzeylerine, güncel piyasa şartlarına ve talep edilen maaş miktarına bağlı olarak değişir. Genellikle, bir bilirkişi için ödeme gün başı, saat başı veya projeye göre yapılır. Bilirkişi ne kadar kazanır sorusunun yanıtı değişiklik gösterse de bu tutar, yılda yaklaşık olarak 100.000 TL ila 350.000 TL arasındadır.
Bilirkişi ücretleri, Resmi Gazete’de yayınlanan tarifelere göre belirlenir. Bu tarifelere göre, bilirkişi ücretleri yapılan işe bağlı olarak farklılık gösterir. En düşük bilirkişi ücreti 580 TL’dir, en yüksek bilirkişi ücreti ise 1.540 TL olarak belirlenmiştir. İcra ve iflas dairelerindeki işler, satış memurlukları, sulh hukuk mahkemeleri, tüketici mahkemeleri, icra hukuk mahkemeleri, ve başsavcılıklarda yürütülen soruşturmalar gibi işler için bilirkişilere 580 TL ödeme yapılır.
Aile, iş ve kadastro mahkemelerinde görülen davalar ve işler için bilirkişi ücreti 770 TL’dir. Asliye hukuk mahkemeleri, idare mahkemeleri ve vergi mahkemelerindeki işler için bilirkişi ücreti 960 TL olarak belirlenmiştir. Asliye ticaret mahkemeleri ile fikri ve sınaî haklar mahkemelerindeki davalar için bilirkişi ücreti 1.160 TL’dir. Bölge adliye ve bölge idare mahkemelerinde görülen davalar için ise bilirkişi ücreti 1.220 TL olarak belirlenmiştir. Bu meslekte en yüksek bilirkişi ücreti olan 1.540 TL ise Yargıtay ve Danıştay’da ilk derece mahkemesi olarak görülen dava ve işler için uygulanır.
İşte farklı mahkeme ve kurumlarda görülen dava ve işler için belirlenmiş olan bilirkişi ücreti:
- İcra ve iflas daireleri ile satış memurluklarında görülen işler için 580,00 TL
- Sulh hukuk ve icra mahkemelerinde görülen dava ve işler için 580,00 TL
- İcra hukuk ve icra ceza mahkemelerinde görülen dava ve işler için 580,00 TL
- Asliye hukuk mahkemelerinde görülen dava ve işler için 960,00 TL
- Aile, iş ve kadastro mahkemelerinde görülen dava ve işler için 770,00 TL
- Asliye ticaret ile fikri ve sınaî haklar mahkemelerinde görülen dava ve işler için 1.160,00 TL
- İdare ve vergi mahkemelerinde görülen dava ve işler için 960,00 TL
- Cumhuriyet başsavcılıklarında yürütülen soruşturmalar için 580,00 TL
- Sulh cezası hakimliklerinde görülen işler için 580,00 TL
- Asliye ceza mahkemelerinde görülen dava ve işler için 960,00 TL
- Ağır ceza mahkemelerinde görülen dava ve işler için 1.160,00 TL
- Bölge adliye ve bölge idare mahkemelerinde görülen dava ve işler için 1.220,00 TL
- Yargıtay ve Danıştay’da ilk derece mahkemesi sıfatıyla görülen dava ve işler için 1.540,00 TL.
